صنایع بزرگ چرا برای تامین انرژی کشور به میدان آمدند؟

مصرف برق

سهم صنعت از مصرف انرژی الکتریکی(برق) در جهان، همان‌طور که در نمودار1 قابل مشاهده است، 42درصد است. این عدد در ایران حدود 35درصد است(نمودار 2) و این میزان به طور خاص برای صنعت فولاد کمتر از 10درصد و حدود هفت و یک‌دهم درصد از مصرف کل کشور برآورد شده است.(نمودار 3) اما در زمان محدودیت مصرف برق، 90 درصد از این محدودیت به صنایع اختصاص می‌یابد و در واقع صنایع پرمصرف یا صنایع انرژی‌بر در زمان پیک مصرف، تنها با 10درصد ظرفیت و توان خود کار می‌کنند. ضمن آنکه مدت زمان اعمال این محدودیت در سال جاری نسبت به سال گذشته به شدت افزایش یافته که یکی از دلایل این امر، عدم تعهد وزارت نیرو به برنامه مدیریت مصرف و توافق خود با وزارت صمت، درخصوص تضمین تخصیص میزان مصرف برق صنایع درطول سال است.

اما به طور خاص در مورد میزان مصرف فولادمبارکه باید گفت، دیماند فولادمبارکه و سبافولاد در شرایط عادی 1610 مگاوات است. میزان مصرف، در فاصله زمانی اوایل تیرماه تا اواسط شهریور ماه سال جاری در بیشترین حالت، تنها 120مگاوات، یعنی کمتر از 10درصد بوده و در بعضی از زمان‌ها، این میزان تقریبا به صفر رسیده است؛ یعنی میزان وابستگی فولادمبارکه و سبافولاد به شبکه سراسری برق کشور به صفر می‌رسد. با وجود این، فولادمبارکه با تشکیل سبد انرژی اقدام به سرمایه‌گذاری برای احداث نیروگاه سیکل ترکیبی راندمان بالای 914 مگاواتی و نیروگاه خورشیدی 600 مگاواتی کرد که در حال حاضر دو واحد گازی به ظرفیت 614مگاوات و 40 مگاوات خورشیدی در مدار تولید قرار گرفته است.

مصرف گاز

در بحث گاز، سهم صنعت در دنیا، 38درصد است. این سهم در کشورمان 37درصد است و در مقابل سهم 63درصدی سایر مصارف قرار می‌گیرد. برابری سهم صنعت دنیا و ایران از میزان گاز مصرفی نشان دهنده معیار و استاندارد مناسب کشور در میزان مصرف گاز است. از سوی دیگر در نمودار ششم، شاهد سهم 3درصدی صنعت فولاد از میزان مصرف گاز کشور هستیم. در واقع با وجود تمام اتهامات وارده، سهم صنعت فولاد از گاز کشور حدود 3 تا 4درصد برآورد می‌شود. این درحالی است که در زمان پیک مصرف، بالغ بر 80درصد محدودیت روانه صنعت فولاد کشور می‌شود. در سال گذشته، نخستین سرمای زمستانی کل صنعت فولادکشور را زمین‌گیر و از مدار تولید خارج کرد. نزدیک یک ماه تمام واحدهای احیا از چرخه تولید خارج و بعد از آن محدودیت شدیدی ناشی از اعمال محدودیت گازی وارد شد. ضمن آنکه گاز نیروگاه‌های احداث شده توسط صنایع نیز تامین نشد. واحد اول نیرگاه فولادمبارکه، در مهرماه سال گذشته آماده بهره‌برداری بود و صرفا به دلیل عدم وجود گاز این نیروگاه به بهره‌برداری نرسید.

مصرف آب

در بحث آب در دنیا، سهم صنعت از میزان آب مصرفی، 18درصد، آب شرب، 12درصد و کشاورزی، 70درصد است. این وضعیت در ایران کاملا متفاوت است. در واقع در کشورمان، صنعت تنها سهم یک و 34 درصدی از آب کشور دارد و عمده مصرف آب سهم بخش کشاورزی با حدود 92درصد است.

اعمال محدودیت آب بر صنعت آهن و فولاد باعث توقف تولید و کاهش کیفیت آب مصرفی در فرآیند تولید می‌شود. این امر باعث رسوب در سیستم‌های خنک‌کاری شده و در نهایت به خرابی تجهیزات تولید منجر می‌شود. مجموع این موارد به افزایش نرخ تعمیرات و افزایش هزینه‌های تولید منتهی می‌شود. باید توجه داشت، تولیدات فولاد مبارکه در رده فولاد سبز جهان است و با به‌روزترین استانداردهای محیط‌زیست جهان تولید می‌شود. بنابراین کمی مطالعه درباره شاخص‌های تولید فولاد مبارکه به‌خوبی اثبات می‌کند که اتهامات به فولاد مبارکه تا چه اندازه نادرست است و شبه‌اطلاعات نادرست تا چه حد، فولاد مبارکه را به حاشیه رانده است. از سوی دیگر، جایگزینی مشاغل صنعتی به جای مشاغل کشاورزی در شرایطی رخ داده که ارزش افزوده صنعت فولاد در مقایسه با محصولات کشاورزی قابل مقایسه نیست و بسیار بالاتر و مقرون به‌صرفه‌تر است. به یاد داشته باشیم که فولاد مبارکه حداقل برای بیشتر از ۳۰ هزار نفر از مردم منطقه، اشتغال مستقیم و برای ۳۵۰ هزار نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده و با تولید مستمر خود به توسعه و ارزآوری کشور کمک شایان توجهی کرده است.

همچنین توجه داشته باشیم که شرکت فولادمبارکه در حوزه صرفه‌جویی در مصرف آب با تعریف پروژه‌های متعدد گام‌های موثری برداشته و میزان مصرف آب خود را تحت تاثیر پروژه‌های کاهش مصرف آب به میزان قابل توجهی کاهش داده است. از جمله پروژه‌های کاهش مصرف در فولادمبارکه می‌توان به استفاده از پساب شهری و تصفیه و بازچرخانی آب در فرآیند تولید اشاره کرد. از سوی دیگر، میزان مصرف آب فولادمبارکه به ازای تولید هر تن فولاد نسبت به میزان مصرف آب اکثر فولادسازان جهان به ازای تولید هر تن فولاد بسیار کمتر است.

حرکت به سمت تجدیدپذیرها

مجموعه شرایط سخت تامین انرژی کشور باعث شده تا صنایع به سمت سرمایه‌گذاری در انرژی پاک حرکت کنند. هرچند تاکید داریم که صنایع باید بتوانند در تخصص خود سرمایه‌گذاری کنند و محصول با کیفیت و با ارزش افزوده بهتر را داشته باشد؛ اما در حال حاضر ناچارند به سمت انرژی پاک حرکت کنند.

فولاد مبارکه از ابتدای ورود به حوزه تولید انرژی، تاکید داشته نیروگاهی احداث و انتخاب شود که بیشترین راندمان را داشته باشد و البته این نیروگاه‌ها کمترین میزان مصرف سوخت‌های فسیلی را داشته باشند. به همین دلیل، فولاد مبارکه نیروگاه‌های کلاس F و با راندمان بالای ۵۸‌درصد را انتخاب کرده است. علاوه بر آن بحث استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را در برنامه‌ کاری قرار داد و در حال‌ حاضر نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی خورشیدی در حال احداث است. نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی خورشیدی فولاد مبارکه، بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی متمرکز کشور است. این نیروگاه باعث خواهد شد که سالانه حداقل ۸۰۰ هزار تن کربن کمتری تولید شود. این در حالی است که اگر بخواهیم این نیروگاه را با نیروگاه‌های راندمان متوسط کشور مقایسه کنیم، سالانه یک‌میلیون و ۲۰۰‌هزار تن کربن کمتر تولید شده است. همچنین فولاد مبارکه برای احداث نیروگاه بادی اقدام کرده است و یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی در منطقه خواف در شرق کشور در دستور کار دارد که مطالعاتش انجام شده و در مرحله انتخاب پیمانکار است. یکی دیگر از ویژگی‌های نیروگاه‌های خورشیدی فولاد مبارکه این است که در زمان پیک مصرف برق در روزهای تابستان بیشترین تولید برق در نیروگاه خورشیدی اتفاق می‌افتد که با راه‌اندازی کامل این نیروگاه در زمان پیک مصرف، فولاد مبارکه می‌تواند ۳۰درصد از برق موردنیاز خود را از طریق انرژی تجدید‌پذیر خورشیدی تامین کند. همچنین جابه‌جایی بالغ ‌بر ۹۰۰هزار صفحه خورشیدی در امتداد حرکت آفتاب در طول روز که منجر به افزایش راندمان نیروگاه می‌شود از دیگر ویژگی‌های بارز نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه است.

در حوزه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر، آنچه همواره برای ما دارای اهمیت است، افزایش تولید در عین حفظ و ارتقای کیفیت محصولات تولیدشده است. باید توجه داشت، با وجود تمام محدودیت‌ها، در سال جاری نیز فولادمبارکه، برخلاف دیگر شرکت‌ها، توانسته میزان تولید خود را به اندازه سال گذشته حفظ کند و در برخی از حوزه‌ها، حتی بیش از ۱۱درصد افزایش تولید داشته باشد. مزیت استفاده از نیروگاه‌های خورشیدی و بادی آن است که نیاز به گاز را با تامین برق مورد نیاز قطع می‌کنند. براساس برآوردهای انجام شده، با بهره‌برداری از سه نیروگاه سیکل ترکیبی، بادی و خورشیدی، میزان کربن تولیدی، ۲ میلیون تن در سال کاهش خواهد یافت. در حال حاضر فولاد مبارکه، حدود ۵ تا ۶ درصد برق مورد نیاز خود را از طریق این نیروگاه‌ها تامین می‌کند.

محمدکاظم صباغی‌هرندی –  مدیر ارشد خدمات فنی و پشتیبانی فولاد مبارکه